Για να μάθει ένα ζώο τον κόσμο πρέπει να κάνει κάτι περισσότερο από απλά να δώσει προσοχή στο περιβάλλον του.
Πρέπει επίσης να μάθει ποια αξιοθέατα, ήχοι και αισθήσεις στο περιβάλλον του είναι τα πιο σημαντικά και να παρακολουθεί πώς η σημασία αυτών των στοιχείων αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι και τα υπόλοιπα ζώα παρακολουθούν αυτές τις λεπτομέρειες παρέμενε ένα μυστήριο.
Τώρα, οι βιολόγοι του Πανεπιστημίου Στάνφορντ θεωρούν ότι έχουν καταλάβει πώς τα ζώα ταξινομούν τις λεπτομέρειες.
Ένα μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται παρακοιλιακός θάλαμος, ή PVT, εξασφαλίζει ότι ο εγκέφαλος αναγνωρίζει και παρακολουθεί τις πιο σημαντικές λεπτομέρειες μιας κατάστασης. Αν και η έρευνα, περιορίζεται σε ποντίκια έως σήμερα, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν κάποια μέρα να βοηθήσουν τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι μαθαίνουν ή ακόμα και βοηθούν στην αντιμετώπιση της τοξικομανίας.
Τα αποτελέσματα είναι μια έκπληξη εν μέρει, επειδή λίγοι είχαν υποψιαστεί ότι ο θάλαμος θα μπορούσε να κάνει κάτι τόσο περίπλοκο. Με την έρευνα αυτή οι επιστήμονες έδειξαν ότι τα θαλαμικά κύτταρα διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην παρακολούθηση της συμπεριφορικής σημασίας των ερεθισμάτων, κάτι που κανείς δεν είχε κάνει πριν.
Εάν έχετε πονοκέφαλο και παίρνετε ένα φάρμακο, αναμένετε ότι το φάρμακο θα κάνει τον πονοκέφαλο σας να ξεπεραστεί. Αν έχετε δίκιο, θα πάρετε αυτό το φάρμακο την επόμενη φορά που θα έχετε έναν πονοκέφαλο. Εάν κάνετε λάθος, θα δοκιμάσετε κάτι άλλο. Οι ψυχολόγοι και οι νευροεπιστήμονες έχουν μελετήσει αυτή την πτυχή της εκμάθησης εκτενώς και μάλιστα εντοπίζονται σε συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου που επεξεργάζονται ανατροφοδότηση και οδηγούν τη μάθηση.
Ωστόσο, αυτή η εικόνα της μάθησης είναι ελλιπής. Ακόμα και σε σχετικά απλά εργαστηριακά πειράματα, πόσο μάλλον η ζωή στον πραγματικό κόσμο, οι άνθρωποι και τα άλλα ζώα πρέπει να καταλάβουν τι να μάθουν – ουσιαστικά, ποια είναι η ανατροφοδότηση και τι είναι ο «θόρυβος»(δεδομένα που δεν αξίζει να αναλυθούν). Παρά την ανάγκη αυτή, είναι ένα ζήτημα που οι ψυχολόγοι και οι νευροεπιστήμονες δεν έχουν δώσει τόσο μεγάλη προσοχή.
Για να αρχίσουν να το διορθώνουν, οι ερευνητές δίδαξαν σε ένα ποντίκι να συνδυάζουν συγκεκριμένες οσμές με καλές και κακές εκβάσεις. Μια οσμή σήμαινε ότι μια γουλιά νερό ερχόταν, ενώ μια άλλη σήμαινε ότι το ποντίκι ήταν έτοιμο να πάρει μια ριπή αέρα στο πρόσωπο.
Αργότερα, οι ερευνητές αντικατέστησαν τον αέρα με μια ήπια ηλεκτροπληξία – κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε λίγο περισσότερη προσοχή. Η ομάδα διαπίστωσε ότι οι νευρώνες στο PVT παρακολούθησαν την αλλαγή. Κατά τη διάρκεια της φάσης αέρα-νερό, τα δύο τρίτα των PVT νευρώνων αποκρίθηκαν και στις δύο οσμές. Με άλλα λόγια, κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης η PVT ανταποκρίθηκε σε καλά και κακά αποτελέσματα, αλλά υπήρξε μεγαλύτερη ανταπόκριση στο καλό.
Κατά τη διάρκεια της φάσης ηλεκτρικού σοκ, ωστόσο, η ισορροπία μετατοπίστηκε. Σχεδόν όλοι οι νευρώνες PVT ανταποκρίθηκαν στο σοκ, ενώ περίπου τα τρία τέταρτα απάντησαν τόσο σε καλές όσο και σε κακές εκβάσεις.
Μια παρόμοια μετατόπιση συνέβη όταν τα ποντίκια είχαν χορτάσει με νερό. Τώρα που το νερό είχε μικρότερο ενδιαφέρον για τα ποντίκια, το PVT ήταν λιγότερο ευαίσθητο στο νερό και πιο ευαίσθητο στον αέρα που εκτοξευόταν πράγμα που σήμαινε ότι ανταποκρινόταν περισσότερο στα κακά αποτελέσματα και λιγότερο στα καλά. Συνολικά, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το PVT ακολουθεί το πιο σημαντικό εκείνο το χρονικό διάστημα – το καλό αποτέλεσμα όταν αυτό αντισταθμίζει τα κακά και το αντίστροφο.
Αυτά τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέους τρόπους για να ρυθμίσουν τη μάθηση – σε ποντίκια, επί του παρόντος – με την τόνωση ή την καταστολή της δραστηριότητας PVT, όπως αρμόζει.
Επίσης μακροπρόθεσμα θα μπορούσαν να προσεγγίζονται νέοι πιθανοί τρόποι για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της τοξικομανίας, βοηθώντας τους τοξικομανείς να παρέμβουν στη σχέση μεταξύ της λήψης ενός φαρμάκου και του υποκατάστατου, που θα βοηθούσε στην πιο γρήγορη αποτοξίνωση τους.
Του Αντώνιου Καλέντζη, Ψυχολόγος, Συγγραφέας
